Wat is OCD en hoe ontstaat het?

Wat is OCD?

OCD staat voor “obsessief-compulsieve (dwang)stoornis”. Het is een stoornis waarbij je last hebt van terugkerende, dwangmatige gedachten en/of handelingen. Door het uitvoeren van deze handelingen heb je, gedurende een korte periode, rust van deze gedachten. Later komen ze weer terug. Iedereen heeft wel eens dat zij dingen op een bepaalde manier willen doen, maar je spreekt pas van een dwangstoornis wanneer je meer dan één uur per dag bezig bent met deze gedachten en handelingen((Van Beek, J. (2020, 14 mei). Dwangstoornis – OCD | Wat is een dwangstoornis (OCD)? Lentis GGZ Groningen – Specialistische en basis GGZ. Geraadpleegd op 18 juli 2022, van https://www.lentis.nl/probleem/dwangstoornis-ocd/)).

OCD is voor veel mensen iets vervelends, omdat het zoveel van hun tijd in beslag neemt. Het kan je belemmeren in het dagelijks leven en het kan zelfs zo erg worden dat je minder tijd hebt voor je vrienden, familie of je werk. Juist daarom is het belangrijk dat er goede hulp beschikbaar is om mensen met OCD te kunnen ondersteunen.

Wat is OCD en hoe ontstaat het?

Een dwangstoornis komt bij ongeveer 2% van de Nederlandse bevolking voor((Nederlandse Vereniging Voor Psychiatrie. (z.d.). Dwangstoornis. NVVP. Geraadpleegd op 18 juli 2022, van https://www.nvvp.net/cms/showpage.aspx?id=1475)). Een obsessief-compulsieve stoornis is een bepaalde uiting van een algemene dwangstoornis. Er bestaan namelijk nog meer verschillende soorten die allemaal met een vorm van dwang te maken hebben. Deze zijn((Hersenstichting. (2022, 28 januari). Wat is een dwangstoornis? Geraadpleegd op 18 juli 2022, van https://www.hersenstichting.nl/hersenaandoeningen/dwangstoornis/)):

• Smetvrees, waarbij je angst hebt voor vuil en bacteriën en daardoor veel tijd kwijt bent aan schoonmaken of jezelf schoonmaken.
• Een verzamelstoornis waarbij je veel moeite hebt met het weggooien van dingen, waardoor er veel spullen en soms ook vuilnis in je huis blijft staan.
• Excoriatiestoornis. Hierbij trek je veel aan je eigen huid of begin je er veel aan te pulken. Je huid kan hierdoor kapot gaan.
• Morfodysfore stoornis is een stoornis waarbij je jezelf of één deel van jezelf heel erg onaantrekkelijk vindt. Vaak is dit zo heftig dat je niet zomaar over straat durft te lopen of durft af te spreken met vrienden.
• Trichotillomanie. Bij deze stoornis trek je je haren uit. Dit kan je hoofdhaar zijn, maar ook je wenkbrauwen, wimpers of andere plekken met haar. Dit gebeurt meestal onbewust.

Het is onduidelijk wat OCD veroorzaakt, maar artsen hebben het idee dat het met de de basale ganglia en de prefrontale cortex van je hersenen te maken heeft. De basale ganglia zorgt ervoor dat we gewenst gedrag uitvoeren en ongewenst gedrag stoppen. De prefontale cortex helpt bij het uitvoeren van handelingen en stopt ons wanneer iets onverstandig is. De theorie hierachter is dat bij mensen met OCD, beide gebieden minder goed werken waardoor zij meer moeite hebben met het stoppen van dwangmatige gedachten en handelingen((Hersenstichting. (2022b, februari 24). Wat is OCS (Obsessieve-compulsieve Stoornis)? – hersenaandoening. Geraadpleegd op 18 juli 2022, van https://www.hersenstichting.nl/hersenaandoeningen/ocs-obsessieve-compulsieve-stoornis/)).

Kenmerken van een dwangstoornis

Een dwangstoornis kan je aan de volgende kenmerken herkennen((R. (2019, 26 november). Symptomen bij OCD – Obsessieve-Compulsieve Dwangstoornis. Lentis GGZ Groningen – Specialistische en basis GGZ. Geraadpleegd op 18 juli 2022, van https://www.lentis.nl/probleem/dwangstoornis-ocd/symptomen/)). Herken je hier meerdere van bij jezelf of iemand die je kent, dan kan je bij een arts/psycholoog je verder laten onderzoeken.

• Je hebt last van dwangmatige gedachten waar je geen controle over lijkt te hebben en die niet bij je passen (zoals iemand iets aan willen doen, terwijl je gezellig met hen aan het praten bent). Deze komen plotseling voor en lijken zonder aanleiding te ontstaan.
• Om de gedachten te onderdrukken, verteld je hoofd je dat je bepaalde handelingen moet uitvoeren (bijv “Als je niet 3x het licht aan en uit doet, gebeurt er wat ergs”).
• De handelingen die je uitvoert, mogen niet onderbroken worden, dan moet je weer opnieuw beginnen.

Hoe behandel je een dwangstoornis?

OCD en andere dwangstoornissen gaan vaak niet vanzelf over. Wel kan je hulp krijgen om de klachten hiervan onder controle te krijgen. Een psycholoog of therapeut zal met je in gesprek gaan over je klachten en ervaringen. Hierbij wordt vaak gebruik gemaakt van cognitieve gedragstherapie om de gedachten en handelingen om te draaien. Je bent hierbij niet verlost van OCD, maar je kan er wel steeds beter mee om leren gaan.

Zelf kan je ook stappen ondernemen om de klachten te verminderen. Zo helpt het vaak om een soort dagboekje bij te houden waarin je opschrijft wanneer je gedachten en handelingen zich voordoen en welke emoties daaraan vooraf gaan. Mogelijk kan je dan een patroon herkennen van wanneer het het meeste voorkomt. Ook kan het helpen om dit te delen met mensen die je vertrouwd. Zij kunnen je hierbij ondersteunen en ook helpen, wanneer je daar behoefte aan hebt.